13 Σεπτεμβρίου 1922 η Σμύρνη φλέγεται. Ο ελληνικός στρατός έχει εγκαταλείψει την Μικρά Ασία.
Οι επιπτώσεις της καταστροφής που συντελέστηκε σε δύο περιόδους, 1914-1918 και 1920-1922, είναι σημαντικές. Η καταστροφή σηματοδοτεί το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου μεταξύ 1919-1922, που στόχευε στον αφανισμό του ελληνικού πληθυσμού από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Πρόκειται για λεηλασίες περιουσιών, εκκλησιών και πολλών άλλων ευαγών ιδρυμάτων, πράγμα που οδήγησε στην εικόνα της απόλυτης απουσίας ηθικών φραγμών. Δημιουργήθηκαν ακόμη και τάγματα εργασίας, τα γνωστά ως “αμελέ ταμπουρού”, με τον απάνθρωπο βασανισμό των αιχμαλώτων από την μεριά των τότε Τούρκων.
Οι Τούρκοι διψούσαν για αίμα. Επεδίωκαν με οποιοδήποτε κόστος να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό στοιχείο.
Με τον διωγμό αυτό, έφτασαν στην Ελλάδα περίπου 900.000 -επιζώντες- πρόσφυγες.
Σαν σήμερα, οι Σμυρνιοί έβλεπαν τον τόπο τους να τυλίγεται στις φλόγες, τους συμπατριώτες τους να τους αποκεφαλίζουν, να τους σφάζουν μπροστά στα μάτια τους, να βιάζουν τις γυναίκες και να ικετεύουν να μπουν στις βάρκες για να γλιτώσουν από τα δόντια των Τούρκων. Άναυδους μάς αφήνει η μαρτυρία της Ελένης Καραντώνη από το Μπουνάρµπασι: «Τη νύχτα οι τσέτες έκαναν επίθεση να αρπάξουν, να σφάξουν, να ατιµάσουν. ‘‘Βοήθεια! Βοήθεια!’’ φώναζε ο κόσµος. Τα εγγλέζικα πλοία ήταν απέναντι.
Εριχναν τους προβολείς. Σταµατούσαν για λίγο. Τη νύχτα θέλαµε να πάµε προς νερού µας. Πήγαµε λίγο πιο έξω, φρίκη! Βρεθήκαµε σε µια χαβούζα. Γύρω γύρω, στα χείλια της χαβούζας, σπαρταρούσαν κορµιά και µέσα ήταν γεµάτη κεφάλια. Επαιρναν όποιον έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και το έριχναν µέσα. Τα κορµιά τα άφηναν να σπαρταρούν γύρω γύρω. Ήταν φοβερό». (Η μαρτυρία είναι από την εφημερίδα “Το Έθνος”).
Σε διάφορα σημεία της Ελλάδας έχουν κατασκευαστεί μνημεία για να θυμίζουν στους Έλληνες και όχι μόνο, την καταστροφή που συγκλόνισε όλον τον κόσμο. Ένα από αυτά είναι εκείνο της “Μικρασιάτισσας μάνας” στην Μυτιλήνη, στην περιοχή της Επάνω Σκάλας, από το 1984, στην μνήμη εκείνης της μάνας που ξεβράστηκε το 1922 σε αυτό ακριβώς το σημείο όπου βρίσκεται το μνημείο.
Οι προσφυγικές ροές στην Λέσβο ήταν στην Μυτιλήνη, στον Μόλυβο, στο Πλωμάρι και στο Σίγρι, φτάνοντας τους 30.000. Οι περισσότεροι πρόσφυγες κοντά στην Μυτιλήνη εγκαταστάθηκαν στην Επάνω Σκάλα, όπου εκεί βρίσκονταν τα σπίτια των Μουσουλμάνων κατοίκων της πόλης και η παλαιά τουρκική αγορά, όπως και τα προηγούμενα προσφυγικά κύματα. Τα πρώτα χρόνια διαβίωσης ήταν σε άθλιες συνθήκες.
Η τότε περιοχή του συνοικισμού ονομαζόταν Σαρβαλί και το νέο όνομα θεμελιώθηκε τον Μάρτιο του 1929. Οι ημεδαποί έπειτα της εγκατάστασης του νέου πληθυσμού, αυτού των προσφύγων, δεν τον αγκάλιασαν, αντιθέτως, τα σημάδια του ρατσισμού ήταν έντονα στην καθημερινή ζωή.
Στην Πάτρα, μάλιστα, υπάρχει ολόκληρη συνοικία με την ονομασία “Προσφυγικά”. Πρόκειται για τον πρώτο προσφυγικό συνοικισμό της πόλης. Υπολογίζεται πως το 1922 έφτασαν στην πόλη περίπου 7.000 πρόσφυγες. Αρχικά διέμειναν σε σχολεία, ιδρύματα, αποθήκες κ.λπ. και το 1926 άρχισε η κατασκευή των τριών πρώτων προσφυγικών συνοικισμών. Το ελληνικό κράτος έδωσε κάποια χρηματική αρωγή στους πρόσφυγες για να κατασκευάσουν “σπίτια” των δύο δωματίων όπου έμεναν δύο οικογένειες. Στη συνέχεια, οι ίδιοι οι πρόσφυγες με δικά τους χρήματα, όταν κάπως στάθηκαν στα πόδια τους, έκαναν αυτά τα δωμάτια να μοιάζουν με πραγματικά σπίτια. Τα Προσφυγικά ήταν πάντοτε μια φτωχή συνοικία. Οι απόγονοι των προσφύγων έφυγαν από τον συνοικισμό και πλέον η περιοχή έχει αδειάσει.
Η ένταξη των προσφύγων αποτελούσε ένα δύσκολο έργο, όμως με την πάροδο του χρόνου κατάφεραν να γίνουν ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και να αποτελέσουν ένα σημαντικό μέρος της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας.
Η εν λόγω επέτειος ας επιδράσει καταλυτικά στον αναστοχασμό της μικρασιατικής καταστροφής και στην προσφορά των Μικρασιατών στην κουλτούρα και τον ελληνικό πολιτισμό.
Ευγενία Καραϊσκου
Παναγιώτης Μουτζούρης
Πηγές:https://www.thebest.gr/article/615372-ta-prosfugika-ton-patron-i-sunoikia-pou-tha-allazei-opsi-100-chronia-meta https://www.ertnews.gr/anadromes/a-e-synoikismoy-oi-mikrasiates-prosfyges-sta-gipeda-tis-lesvoy-sto-mesopolemo/
